Μας δίνουν μάθημα για την περιφρόνηση της Γλώσσας μας!..

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΕΜΟΣ
*   Είναι γνωστό από την αρχαία ελληνική ιστορία ότι η Κάτω Ιταλία μαζί με τη Σικελία ονομαζόταν Μεγάλη Ελλάδα. Στα μέρη εκείνα έζησαν οι πρόγονοί μας και δημιούργησαν πολιτισμό ισάξιο με τον πολιτισμό της μητέρας πατρίδας. Οι Έλληνες δεν πήγαν στη Νότια Ιταλία για να κάνουν πόλεμο ή για να υποδουλώσουν τους τοπικούς λαούς, αλλά για να ανταλλάξουν εμπορεύματα και πολιτισμό. Στη Σικελία και στην Καλαβρία βρίσκονται ακόμη κτίσματα, λείψανα της αρχαίας θρησκείας. Τον 3ο αιώνα π.Χ. μετά την κυριαρχία της Ρώμης άρχισε σιγά – σιγά στη Σικελία να ξεχνιέται η ελληνική γλώσσα.
 
Στην Κάτω Ιταλία όμως δεν υπήρξε καμιά εποχή που να μη κατέφυγε εκεί κάποια μικρή ή μεγάλη ομάδα Ελλήνων. Από την βυζαντινή εποχή μέχρι τον 19ο αιώνα η Ιταλία και κυρίως η Κάτω Ιταλία έγινε σε πολλές περιπτώσεις το καταφύγιο των Ελληνικών πληθυσμών που διώχτηκαν ή αναγκάστηκαν να μετοικήσουν.
Έμποροι, απλοί πολίτες, καλόγεροι και στρατιώτες, σε λίγες ώρες περνούσαν και έφερναν τα ελληνικά και τα ιταλικά προϊόντα. Έτσι, το Οτράντο (αρχαία Υδρούς) κατά τον 9ο και 10ο αιώνα μ.Χ. έγινε στρατιωτικό και εμπορικό λιμάνι. Ο επίσκοπος της πόλης, Έλληνας και Ορθόδοξος, έγινε με διάταγμα του αυτοκράτορα Νικηφόρου, Μητροπολίτης της Κάτω Ιταλίας.
Από τον 10ο αιώνα παρατηρούμε πλήρη επικράτηση του ορθόδοξου δόγματος σε όλες τις εκκλησίες της Νοτίου Ιταλίας και μία αναβάθμιση της μητροπολιτικής αρμοδιότητας της Εκκλησίας του Οτράντο στην οποία υπάγονται πλέον όλες οι εκκλησίες και οι επισκοπικές έδρες της Νοτιοκεντρικής Απουλίας. Επομένως στην Νότια Ιταλία τον 11ο αιώνα επικρατεί η Ορθοδοξία και η Ελληνική Γλώσσα.
Το 1517 η Δυτική Εκκλησία δέχτηκε βαρύτατο πλήγμα από την θρησκευτική Μεταρρύθμιση του Λουθήρου και των άλλων μεταρρυθμίσεων που ακολούθησαν. Το Βατικανό συγκλονίστηκε τότε για δεκαετίες. Η Σύνοδος του Τρέντο (ή Τριδέντο) που συγκάλεσε ο Πάπας πήρε κάποια μέτρα που έμειναν γνωστά ως Αντιμεταρρύθμιση.
Το Βατικανό βρήκε τότε την ευκαιρία να πλήξει τους Ελληνόφωνους Ορθόδοξους της Κάτω Ιταλίας. Χαρακτήρισε και τους Ορθόδοξους ως αιρετικούς και άρχισε τις διώξεις. Κατάργησε κάθε λατρεία που δεν υπάκουε στο καθολικό δόγμα και τους παπικούς κανόνες. Ανάμεσα σ’ αυτές και η Ορθοδοξία. Έκλεισε τους Ορθόδοξους ναούς και απαγορεύτηκε η Ελληνική γλώσσα. Είναι γνωστό ότι στην Ελλάδα την εποχή της τουρκοκρατίας μέσω της Εκκλησίας διατηρήθηκε η Ελληνική γλώσσα. Έτσι, η Ορθόδοξη παράδοση της Νότιας Ιταλίας και επομένως και η Ελληνική γλώσσα, αφού απαγορεύτηκε η Ανατολική Ορθόδοξη Λειτουργία, αντικαταστάθηκε από την λατινική γλώσσα.
Ο απλός λαός συνέχιζε να ομιλεί την ελληνική γλώσσα. Αλλά, όπως είναι φυσικό, όταν μία γλώσσα δεν διδάσκεται αναμιγνύεται και επηρεάζεται από τη γλώσσα που κυριαρχεί και διδάσκεται. Έτσι, η ελληνική αναμίχτηκε με ιταλικά και αρχαία ελληνικά στοιχεία και δημιουργήθηκε η σημερινή γλώσσα των Ελληνοφώνων της Κάτω Ιταλίας, η οποία στην Καλαβρία ονομάζεται Γκρεκάνικο και στην Απουλία Γκρήκο.
Στην Απουλία η Γκρήκο έχει περιοριστεί μόνον σε εννιά χωριά: Καλημέρα (καλό μέρος), Καστρινιάνο, ντέι Γκρέτσι, Κοριλιάνο του Οτράντο, Μαρτάνο, Μελπινιάνο, Σολένο, Στερνατία, Τζολλίνο. Αλλά και σ’ αυτά μόνο από τους ηλικιωμένους και κάποιες εξαιρέσεις νέων ομιλείται.
Ας δούμε τώρα ένα δείγμα της Γκρήκο του Σαλέντο της Απουλίας: Μια οφρά είχε (υπήρχε) μία γυναίκα που πάντα επραγκάλει (παρακαλούσε) το Τεό (Θεό) νάει (να είναι) ο ρήα (ρήγας) καλά. Κάοι (κάποιοι) άνθρωποι είπανε στο ρήα τούτο το πράμα. Και ο ρήα την εφώνασε και τη ρώτασε γιατί επραγκάλει τόσο για ξάφτο (γι’ αυτόν). Και εκείνη είπε: «Εγώ πραγκαλώ το Τεό να μείνεις βίβο (ζωντανός) πάντα, γιατί εσύ μας εσκόρτσεφτσες (έγδαρες), α πεσέναι (αν πεθάνεις) εσύ έρχεται εν άλλο που έχει να κορδώσει (να χορτάσει) την πείνα του.
Πολλοί από τους ηλικιωμένους κατοίκους των ελληνόφωνων χωριών ως μητρική τους γλώσσα έχουν την Γκρήκο και έμαθαν τα ιταλικά όταν πήγαν στο σχολείο. Αυτό, όπως είναι ευνόητο, δεν συμβαίνει πλέον διότι οι συνθήκες είναι εντελώς διαφορετικές.
Το Ιταλικό Σύνταγμα στις αρχές του περιλαμβάνει και την αρχή: «Η Δημοκρατία προστατεύει με ειδικούς νόμους τις γλωσσικές μειονότητες». Έτσι, το 1999 ψηφίστηκε το άρθρο 482 του σχετικού Νόμου «για τις Ιστορικές Μειονοτικές Γλώσσες της Ιταλίας».
Βάσει αυτού του νόμου στα σχολεία διαφόρων επιπέδων της Γκρέτσια Σαλεντίνα διδάσκεται η Γκρήκο με χρηματοδότηση του Ιταλικού Κράτους.
Η Γκρήκο, δηλαδή η Ελληνική Γλώσσα του Σαλέντο, διαδόθηκε προφορικά από γενιά σε γενιά, τουλάχιστον από το 1500, διατηρώντας τις αυθεντικές μορφές γραμματικής, αλλά χάνοντας σιγά – σιγά πολλές λέξεις, οι οποίες αντικαταστάθηκαν από λέξεις της ιταλικής γλώσσας. Διαμέσου των αιώνων, άνθισε στην Γκρέτσια Σαλεντίνα μία πλούσια παραγωγή τραγουδιών, τα οποία διασώθηκαν προφορικά.
«Η καρδιά μου κλαίει για σένα, γλώσσα grica (ελληνική) που αγαπώ…». Έτσι αρχίζει ένα από τα τόσα χαρακτηριστικά τραγούδια της Μεγάλης Ελλάδας… της  Magna Grecia.
Στη γλώσσα των Ελληνοφώνων της Κάτω Ιταλίας υπάρχουν εκτός από τα δωρικά κατάλοιπα, μερικές λέξεις ελληνιστικής και προβυζαντινής περιόδου, που δεν συναντώνται στα Βυζαντινά και Νεοελληνικά ιδιώματα, όπως π.χ. χαλιπό = βάτος από το αρχαίο χαλεπόν φυτόν, αποδιαφράζζει = ξημερώνει, από το αποδιαφαύει, απόκλαμμα = κατατεμαχισμός, αναβρώνω = καταστρέφω, από το αρχαίο αναβιβρώσκω, ανακλύζζω = ταλαντεύομαι, από το ελληνιστικό ανακλύζω, ταμίσσι = πυτιά, από αρχ. τάμισος.
Η Ακαδημία Αθηνών εδημοσίευσε το 1984 το «Ιστορικόν Λεξικόν ιδιωμάτων της Κάτω Ιταλίας». Είναι τεράστιο έργο, για την ολοκλήρωση του οποίου χρειάστηκαν τριάντα χρόνια (1962-1992).
Ο Αντόνιο Γκρέκο (1998) εδημοσίευσε το «Λεξικό Γκρίκο – Ελληνικό – Ιταλικό» για την διάλεκτο του Καστρινιάνο των Ελλήνων και αντιπροσωπεύει το όνειρο μιας ολόκληρης ζωής. Οι πρώτες λέξεις που πρόφερε όταν ήταν μικρός ήταν στην γκρήκο. Το 2008 που επισκευθήκαμε την Απουλία προμηθεύτηκα το Λεξικό αυτό και είχα την ευτυχία να γνωρίσω τον συγγραφέα του ωραίου αυτού Λεξικού.
Καθημερινά διαπιστώνει κανείς ότι αισθάνονται πολύ υπερήφανοι Γκρεκάνοι για την ελληνική καταγωγή τους. Το 2008 μας περίμενε μία έκπληξη, όταν φθάσαμε στη Γαλατίνα στο ξενοδοχείο Ερμιτάζ (Hotel Hermitage). Μπαίνοντας στη ρεσεψιόν μία πινακίδα έγραφε: Η Grecia Salentina sas Kalosorizei sto spiti sas (Η Γκρέτσια Σαλεντίνα σας καλωσορίζει στο σπίτι σας).
Στο Κοριγκλιάνο Ντ’ Οτράντο (= μικρό χωριό του Οτράντο), ο Αντιδήμαρχος μας είπε: «Εδώ πρέπει να αισθάνεστε σαν στο σπίτι σας, όπως αισθανόμαστε εμείς σαν στο σπίτι μας, όταν ερχόμαστε στην Ελλάδα».
Οι Γκρεκάνοι δίνουν στους Έλληνες μαθήματα για τη στάση μας απέναντι στα αρχαία ελληνικά. Πριν λίγα χρόνια ήρθε στα Γιάννινα ένα ιταλικό συγκρότημα. Μαζί ήταν και ο υπεύθυνος Πολιτισμού της Ομοσπονδίας των 12 Ελληνόφωνων Δήμων του Σαλέντε Αντόνιο Ανγκόρα ο οποίος είπε: «Εμείς προσπαθούμε να διατηρήσουμε και να μιλάμε την αρχαία Ελληνική γλώσσα, την οποία εσείς εδώ περιφρονείτε»!..
 .proinoslogos.gr
3/12/12