Ο διεθνής καπιταλισμός και τα κυπριακά λάθη

Είναι καθοριστικής σημασίας, με αφορμή αυτή την κρίση, να επανεξετάσουμε δεδομένα και νοοτροπίες τόσο σε μακροοικονομικό όσο και σε μικροοικονομικό πεδίο

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τα αίτια της κρίσης της κυπριακής οικονομίας, όχι μόνο για την απόδοση ευθυνών αλλά πολύ περισσότερο για το πώς θα προχωρήσουμε την επόμενη μέρα. Για μήνες και κατ’ επανάληψιν είχα καταθέσει τη θέση ότι θα έπρεπε η Κύπρος να λάβει ουσιαστικά μέτρα ούτως ώστε να αποφευχθεί προσφυγή στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης, επειδή τα μέτρα τα οποία θα λαμβάνονταν θα ήταν επαχθή: εφ’ όσον θα υπήρχε ανάγκη χρηματοδότησης, οι χρηματοδότες εν πολλοίς θα καθόριζαν και τους όρους. Υπήρχαν προηγούμενα από τα οποία ήταν εύκολο να εξαχθούν συμπεράσματα για τις συνταγές. Το ζητούμενο ήταν να λαμβάνονταν μέτρα έγκαιρα.

Με τα σημερινά δεδομένα όμως θα πρέπει να συμφωνηθεί ένα Μνημόνιο το συντομότερο δυνατό, καθώς όσο αργούμε τόσο επαχθέστεροι μπορεί να καταστούν οι όροι του. Από κυβερνητικής πλευράς συντηρείται η άποψη ότι αν δεν υπήρχαν τα τραπεζικά προβλήματα θα ήταν αχρείαστη η προσφυγή στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης. Αυτό δεν είναι απόλυτα σωστό διότι υπάρχουν πολύ μεγάλες δημοσιονομικές τρύπες και στρεβλώσεις που δημιουργούν περαιτέρω προβλήματα και μεγάλες ανάγκες χρηματοδότησης. Άλλωστε το ρωσικό διακρατικό δάνειο των €2,5 δισεκατομμυρίων το οποίο ξοδεύτηκε πολύ γρήγορα, αναλώθηκε για την εξυπηρέτηση δημοσιονομικών αναγκών. Εάν υπήρχε μία καθαρή δημοσιονομική εικόνα και τα προβλήματα ήταν μόνο του τραπεζικού τομέα θα ήταν πολύ πιο εύκολη η εξασφάλιση της δανειοδότησης για τη ανακεφαλαίωση των τραπεζών, χωρίς να επιβαρύνεται το δημόσιο χρέος.
Επιπρόσθετα δεν αρκεί η επεξήγηση ότι, το τι συμβαίνει στην Κύπρο, είναι απότοκο της διεθνούς καπιταλιστικής κρίσης. Η κρίση στην Ευρωζώνη και στη διεθνή οικονομία γενικότερα επιδείνωσε τα προβλήματα στην Κύπρο, ποτέ δεν ήταν η γενεσιουργός αιτία. Είναι το κυπριακό δημόσιο χρέος το οποίο ανεβαίνει επικίνδυνα, τα κυπριακά δημοσιονομικά ελλείμματα, η χαμηλή κυπριακή ανταγωνιστικότητα και οι πολλές κυπριακές στρεβλώσεις που γονάτισαν την -αν θυμάστε- «αλώβητή» μας οικονομία.
Αξιολογώντας το τραπεζικό σύστημα πρέπει να κατανοήσουμε όλα τα δεδομένα. Η ανεπαρκής εποπτεία και το γεγονός ότι η Κύπρος δεν ζήτησε την προστασία των τραπεζών της από το κούρεμα του ελληνικού χρέους ήταν και πάλι «κυπριακά» λάθη. Και η πολύ επιπόλαια έως ριψοκίνδυνη και αλαζονική έκθεση των τραπεζών στην ελληνική οικονομία αποτελούσαν ολισθήματα της ηγετικής ομάδας συγκεκριμένων τραπεζών και όχι του διεθνούς καπιταλισμού.
Ούτως ή άλλως είναι σημαντικό να έχουμε σήμερα την ενδεδειγμένη πολιτική λαμβάνοντας υπ’ όψιν όλα τα δεδομένα. Υπάρχει σήμερα στην Κύπρο μία κοινωνία και οικονομία δύο ταχυτήτων και θεσμοθετημένη ανισότητα: αυτά νομιμοποιούνται διά των συλλογικών συμβάσεων και των αποφάσεων του πολιτικο-οικονομικο-κοινωνικού συστήματος. Αν στην Κύπρο υπάρχουν αποκοπές για το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων και ωφελήματα δύο ταχυτήτων, δεν ευθύνεται η διεθνής οικονομική κρίση. Ευθύνονται οι λανθασμένες κυβερνητικές προσεγγίσεις, η ανεπίτρεπτη ολιγωρία, αλλά και η συνενοχή θεσμών, κομμάτων και συντεχνιών. Διαχρονικά και συστημικά τίθεται δυστυχώς θέμα έλλειψης αποτελεσματικής ηγεσίας και διοίκησης.
Είναι καθοριστικής σημασίας, με αφορμή αυτή την κρίση, να επανεξετάσουμε δεδομένα και νοοτροπίες τόσο σε μακροοικονομικό όσο και σε μικροοικονομικό πεδίο. Για χρόνια τώρα το κράτος αλλά και τα νοικοκυριά ξοδεύουν πέραν των δυνατοτήτων τους. Αυτό δεν μπορεί να συνεχισθεί.
Είτε το θέλουμε είτε όχι θα πρέπει να γυρίσουμε σελίδα. Και σε σχέση με το Μνημόνιο θα είναι σημαντικό να πετύχουμε το καλύτερο δυνατό. Αυτό θα εξαρτηθεί και από την ανάκτηση της αξιοπιστίας, της διάθεσής μας να επιλύσουμε τα προβλήματα καθώς και της ικανότητάς μας να διασυνδέσουμε τα προβλήματα του κυπριακού τραπεζικού τομέα με αυτά άλλων χωρών όπως η Ισπανία.
Ταυτόχρονα θα πρέπει να προσδιορίσουμε τις προτεραιότητές μας: κατά τη δική μου άποψη προτεραιότητες πρέπει να είναι η πλήρης απασχόληση, το αποτελεσματικό κράτος, η αναβάθμιση του δημόσιου βίου και ένα κοινωνικό συμβόλαιο. Η κρίση αυτή θα πρέπει να αποτελέσει την αιτία για βαθύτερο προβληματισμό: να ξεπεράσουμε τα λάθη μας, να αποκτήσουμε πυξίδα για να λύσουμε τα προβλήματα και τελικά να ξαναεμπιστευθούμε τους εαυτούς μας και το κράτος μας.

ΑΝΔΡΕΑΣ ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ
Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και Πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκών και
Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.

http://www.sigmalive.com/simerini/analiseis/other/535901
28/10/12