«Υπερόπλο η παιδεία»

(Ο Γ. Ρήγας μιλάει για την παράσταση-σχόλιο στον ολοκληρωτισμό «Το Κύμα», που ανεβάζει το ΚΘΒΕ.)
ΤΗΣ ΓΙΩΤΑΣ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ
Πόσο εύκολα μετατρέπεται κανείς σε όχλο; Μπορεί μια χώρα, που υπέφερε από απολυταρχικά καθεστώτα να επιστρέψει σ' αυτά; Τι «κοιμίζει» την ιστορική μνήμη; Και πώς μπορεί η παιδεία να μετατραπεί σε όπλο μιας τέτοιας απειλής;
Απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα επιχειρεί να δώσει το έργο «Το Κύμα», που ανεβάζει το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος από την Παρασκευή 4 Ιανουαρίου, στο Νέο Υπερώο του Θεάτρου της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών.

Ο Γιάννης Ρήγας, που υπογράφει τη σκηνοθεσία, μιλώντας στον «ΑτΚ» για την παράσταση - σχόλιο πάνω στον ολοκληρωτισμό, εξηγεί ότι όλα ξεκίνησαν από το ερώτημα ενός μαθητή στον καθηγητή του Ρον Τζόουνς σ' ένα σχολείο της Καλιφόρνιας του '60, σχετικά με το πώς γίνεται απλοί άνθρωποι να υποστηρίξουν ένα καθεστώς όπως αυτό του ναζισμού: «Ο καθηγητής αποφασίζει να απαντήσει μ' ένα πείραμα που δίνει μη αναμενόμενα αποτελέσματα. Στόχος του είναι να δείξει με απλές κινήσεις πώς σ' ένα σχολείο, που είναι το λίκνο όπου σφυρηλατούνται συνειδήσεις, θα μπορούσαν τα παιδιά να κυλήσουν πολύ εύκολα στον ολοκληρωτισμό. Το έργο είναι μια επιλογή που επιβεβαιώνει ότι ως καλλιτέχνες παράγουμε εντός κοινωνικής πραγματικότητας και το ΚΘΒΕ οφείλει και θέλει να έχει μάτια και αφτιά και να μη μυρίζει την κοινωνική και πολιτκή πραγματικότητα ».
Παρεξηγημένη πειθαρχία
Ο ίδιος συμπληρώνει σχετικά με τα συμπεράσματα του πειράματος αυτού: «Ολα ξεκινούν όταν παρεξηγούμε την έννοια της πειθαρχίας και της εφαρμογής των νόμων, της τάξης και της ασφάλειας. Στοιχεία απαραίτητα μεν για ένα σύνολο, που όμως αν ξεπεραστούν κάποια όρια οδηγούν αλλού. Στη βάση του προβλήματος βέβαια κρύβεται η αδιαφορία, η αμορφωσιά, η παρεξήγηση και η έλλειψη μνήμης. Δεν κάνουμε αναγωγές στο μυαλό. Φταίει ότι το μυαλό μας "κοιμάται". Βέβαια το αβγό του φιδιού σκάει κάτω από ορισμένες συνθήκες -ανέχεια, κοινωνική αναταραχή, πολιτικός αποπροσανατολισμός, έλλειψη ιδεολογιών». Οσον αφορά το πόσο εύκολα και σύντομα μπορεί να επαναλαμβάνονται τα ίδια λάθη, ο Γιάννης Ρήγας υπογραμμίζει: «Είμαστε ανιστόρητοι και αμνήμονες την τελευταία περίοδο της παγκόσμιας ιστορίας. Το προσωπικό όφελος εις βάρος του συνόλου, ο καταναλωτισμός, η κακώς εννοούμενη ευημερία μας έκανε να "παχύνουμε" τόσο πολύ, ώστε να ξεχάσουμε εύκολα. Και δε μιλάω μόνο για την Ελλάδα. Κάποτε ο Μιτεράν μίλησε για το πρόβλημα της Ευρώπης σε σχέση με την Ιστορία και την έλλειψη της μνήμης. Και βέβαια ο ευαίσθητος κρίκος είναι πάντα η νεότης, ενώ η εκπαίδευση παραμένει το μεγάλο υπερόπλο της δημοκρατίας, δεδομένου ότι κάθε λαός ξέρει ή φροντίζει να το χρησιμοποιήσει σωστά».
Σε ελληνικό σχολείο
Οι λεπτομέρειες του «πειράματος» αυτού δεν έγιναν γνωστές, παρά μόνο το 1972, όταν ο Τζόουνς δημοσίευσε ένα διήγημα όπου το περιέγραφε. Και παρόλο που στο πρωτότυπο αναφέρεται ότι στο σχολείο φοιτούν λευκοί και έγχρωμοι μαθητές, ο Γιάννης Ρήγας διευκρινίζει τις αλλαγές που έκανε για τις ανάγκες της σκηνοθετικής του προσέγγισης: «Εμείς τοποθετούμε τη δράση σ' ένα σχολείο στην Ελλάδα, όπου φοιτούν Ελληνες και μετανάστες με την άδεια του ίδιου του Ρον Τζόουνς, που ενδέχεται να παραβρεθεί και στην πρεμιέρα. Κινούμαστε σ' ένα πλαίσιο ρεαλιστικό και ταυτόχρονα ποιητικό, σ' ένα μικρό χώρο, όπου κάθε κίνηση και κάθε βλέμμα έχουν τη βαρύτητά τους. Και ξεκινάμε ανώδυνα, προκειμένου να παγιδευτούμε όλοι μαζί στη δίνη του πειράματος».
Οι συντελεστές
Η μετάφραση είναι της Ελπίδας Βιάννη, το σκηνικό του Κώστα Αρώνη, τα κοστούμια του Χρήστου Μπρούφα, η μουσική του Γιώργου Χριστιανάκη και τα φώτα του Στέλιου Τσολόπουλου. Στο ρόλο του δασκάλου εμφανίζεται ο Δημήτρης Σιακάρας, σύζυγός του η Μαρία Καραμήτρη, διευθυντής του σχολείου ο Εκτωρ Καλούδης. Παίζουν ακόμα οι Πάολα Μυλωνά, Χρύσα Τουμανίδου, Χάρης Παπαδόπουλος, Γιάννης Σαμσαλάκης, Λίλα Βλαχοπούλου, Τρυφωνία Αγγελίδου, Ελένη Κιλινκαρίδου, και τελειόφοιτοι της Δραματικής Σχολής του ΚΘΒΕ.
 agelioforos.gr
30/12/12