Το “άγρυπνο μάτι” που έσωσε τον κόσμο

Για τα κράτη με πυρηνικά όπλα και πυραυλική τεχνολογία, η ικανότητα να εντοπίσουν εγκαίρως μια εκτόξευση από τον εχθρό είναι καθοριστική. Τα νέα ρωσικά συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης, καλύπτουν, μεταξύ άλλων, την Τουρκία, τη Ν.Ευρώπη, και σχεδόν όλη τη Μ.Ανατολή.
Όπως δήλωσε ο υφυπουργός Άμυνας και μέχρι πρότινος διοικητής Αεροδιαστημικής Άμυνας, Ολέγκ Οσταπένκο, στο πρώτο τρίμηνο του 2013 ο σταθμός ραντάρ τύπου Voronezh-DM στην περιοχή Αρμαβίρ (περιφέρεια Κρασνοντάρ) θα αρχίσει να λειτουργεί σε πλήρη ισχύ. «Η εισαγωγή ενός νέου στοιχείου στην υπηρεσία του συστήματος επιτήρησης, θα δώσει τη δυνατότητα στον σταθμό ραντάρ της Αρμαβίρ να συμπεριλάβει και τη ζώνη ευθύνης του σταθμού ραντάρ τύπου Darial της Γκαμπαλά στο Αζερμπαϊτζάν», δήλωσε.


Ο σταθμός στον οποίο αναφέρεται ο Ολέγκ Οσταπένκο, είναι το ραντάρ UHF που αναπτύχθηκε τον Φεβρουάριο του 2009 και είχε ζώνη εμβέλειας του ξεκινούσε από τη Νότια Ευρώπη ως τις ακτές της Βόρειας Αφρικής. Το νέο στοιχείο που ενσωματώθηκε στο ραντάρ, θα επιτρέψει στον σταθμό να καλύψει τη διεύθυνση της Τουρκίας, του Ιράκ, του Ιράν, της Ινδίας και των κρατών της Μέσης Ανατολής. Η σημασία του συγκεκριμένου συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης είναι αναμφίβολα πολύ μεγάλη, και θα μπορούσε κανείς να το παρομοιάσει με ένα «σύστημα συναγερμού» το οποίο έχει ως ζώνη ευθύνης ολόκληρη τη γη.

Στα πρόθυρα σύρραξης ... από “λάθος”

Είναι γνωστές οι περιπτώσεις που εξαιτίας μιας βλάβης στο σύστημα προειδοποίησης λίγο έλειψε να προκληθεί μια παγκόσμια καταστροφή. Η πρώτη από αυτές ήταν στις 9 Νοεμβρίου του 1979. Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές του Κέντρου Ελέγχου της Διοίκησης Αεράμυνας Βόρειας Αμερικής (NORAD) που εδρεύει σε έναν οχυρωμένο υπόγειο χώρο στα έγκατα του όρους Σαϊέν, καθώς και εκείνοι του Εθνικού Κέντρου Διοίκησης του Πενταγώνου και του Εφεδρικού Εθνικού Κέντρου Διοίκησης στο Φορτ Ρίτσι, ειδοποίησαν για μαζικό πυρηνικό πλήγμα από την πλευρά της Σοβιετικής Ένωσης με στόχο την καταστροφή του συστήματος ελέγχου και διοίκησης των αμερικανικών πυρηνικών δυνάμεων.

Στα τρία κέντρα διοίκησης άρχισαν αμέσως οι συσκέψεις με τη συμμετοχή ανώτερων στρατιωτικών αξιωματούχων. Στις βάσεις όπου ήταν εγκατεστημένοι οι διηπειρωτικοί βαλλιστικοί πύραυλοι Minutemen δόθηκε αμέσως εντολή ετοιμότητας για εκτόξευση. Κηρύχθηκε συναγερμός σε όλο το σύστημα αεράμυνας, ενώ απογειώθηκαν άμεσα τουλάχιστον 10 αεροσκάφη αναχαίτισης. Επίσης, στον αέρα βρέθηκε και το αεροπλάνο που χρησιμοποιείται ως εναέριος σταθμός διοίκησης του προέδρου των ΗΠΑ, αν και χωρίς τον ίδιο μέσα σε αυτό.

Λίγα λεπτά μετά την λήψη του σήματος της επίθεσης, οι στρατιωτικοί έλεγξαν τα δεδομένα που προέρχονταν από τους δορυφόρους έγκαιρης προειδοποίησης και από τα ραντάρ που καλύπτουν ολόκληρη την επικράτεια των ΗΠΑ. Κανένα από τα συστήματα δεν εντόπισε σημάδια πυραυλικής επίθεσης και έτσι, ο συναγερμός ακυρώθηκε. Αργότερα, διαπιστώθηκε πως αιτία για το συμβάν στάθηκε το πρόγραμμα Η/Υ που προοριζόταν για τον σχεδιασμό των ενεργειών σε περίπτωση πυραυλικής επίθεσης, το οποίο, από λάθος είχε φορτωθεί στον ηλεκτρονικό υπολογιστή που βρισκόταν σε υπηρεσία επιτήρησης.

Στις 3 Ιουνίου του 1980 τα κέντρα διοίκησης των ΗΠΑ έλαβαν ξανά προειδοποίηση για επίθεση με πυραύλους. Όπως και στην πρώτη περίπτωση, οι διηπειρωτικοί βαλλιστικοί πύραυλοι Minutemen ετοιμάστηκαν για εκτόξευση, ενώ τα πληρώματα των στρατηγικών βομβαρδιστικών βρίσκονταν στις θέσεις τους έτοιμα για απογείωση. Οι υπολογιστές δεν έδιναν μια σαφή και ολοκληρωμένη εικόνα της επίθεσης, καθώς στις οθόνες εμφανίζονταν συνεχώς μεταβαλλόμενοι αριθμοί των πυραύλων που θεωρητικά είχαν εκτοξευτεί. Επίσης, στα διάφορα κέντρα διοίκησης οι αριθμοί αυτοί δεν συνέπιπταν πάντα. Παρ’ ότι αρκετοί αξιωματικοί δεν εξέλαβαν σοβαρά το συγκεκριμένο συμβάν, πραγματοποιήθηκε όπως και την προηγούμενη φορά έκτακτη σύσκεψη προκειμένου να εκτιμηθεί η κατάσταση. Η ανάλυση των στοιχείων έδειξε ότι τελικά έφταιγε μια βλάβη σε ένα μικροτσίπ του κεντρικού υπολογιστή, γεγονός που οδήγησε στην απεικόνιση τυχαίων αριθμών, οι οποίοι υποτίθεται πως αντιστοιχούσαν σε πυραύλους που είχαν εκτοξευτεί.

Ενας Πετρόφ έσωσε τον κόσμο  

Το δραματικότερο επεισόδιο σημειώθηκε στο αποκορύφωμα του Ψυχρού πολέμου. Μπορεί να ειπωθεί με σιγουριά, ότι η ανθρωπότητα σώθηκε χάρις στον άγνωστο έως τότε αντισυνταγματάρχη Στανισλάβ Πετρόφ.

Στις 26 Σεπτεμβρίου του 1983 η ομάδα στρατιωτικών δορυφόρων του συστήματος προειδοποίησης για επίθεση από πυραύλους, έδωσε σήμα για επίθεση από την πλευρά των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι δορυφόροι παρατηρούσαν τις περιοχές στάθμευσης των αμερικανικών πυραύλων υπό μια τέτοια γωνία, ώστε να βρίσκονται στο χείλος της ορατότητας του δίσκου της Γης. Αυτό επέτρεπε τον εντοπισμό των πυραύλων που εκτοξεύονται με φόντο το σκοτάδι του διαστήματος, και με τον συγκεκριμένο τρόπο να προσδιορίζουν το γεγονός της εκτόξευσης από την υπέρυθρη ακτινοβολία που εξέπεμπε ο κινητήρας του πυραύλου. Η τακτική αυτή είχε επιλεχθεί προκειμένου να μειωθεί η πιθανότητα να λάμψουν και ενδεχομένως να αποκαλυφθούν οι αισθητήρες των δορυφόρων εξαιτίας της αντανάκλασης του ηλιακού φωτός στα σύννεφα ή στο χιόνι.

Σύμφωνα με τον ειδικό στον τομέα της Άμυνας του Διαστήματος Γιούρι Ζάιτσεφ, «ο δορυφόρος, οι θέσεις εκτόξευσης των αμερικανικών πυραύλων και ο Ήλιος, βρέθηκαν σε μια τέτοια διάταξη, που το ηλιακό φως αντικατοπτρίστηκε έντονα από τα σύννεφα. Ο δορυφόρος εξέλαβε το φως που αντικατοπτρίστηκε ως στήλη καυσαερίων από ακροφύσια πυραύλων, και έστειλε ειδοποίηση ότι εκτοξεύτηκαν πέντε πύραυλοι από τον ηπειρωτικό χώρο των ΗΠΑ».

Σύμφωνα με την οδηγία, σε περίπτωση πυραυλικής επίθεσης ο εφημερεύων στη μονάδα τηλεπικοινωνιών «Σερπουχόβ-15» στην Κεντρική Ρωσία, έπρεπε να ειδοποιήσει άμεσα την ηγεσία της χώρας, η οποία και θα λάμβανε την απόφαση για ανταποδοτικό πλήγμα. Για να φτάσει ένας βαλλιστικός πύραυλος από το ηπειρωτικό τμήμα των ΗΠΑ έως την ΕΣΣΔ, χρειαζόταν περίπου 30 λεπτά, γι’ αυτό και οι επιλογές του Πετρόφ ήταν πολύ περιορισμένες. Θα έπρεπε είτε να αναφέρει στον Γενικό Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος Σοβιετικής Ενωσης, ο οποίος έπρεπε να λάβει την οριστική απόφαση χρησιμοποιώντας το βαλιτσάκι με τους κωδικούς των πυρηνικών όπλων, είτε να αναφέρει στους ανωτέρους του. Σε περίπτωση λανθασμένης πληροφορίας, η ευθύνη θα βάραινε τον ίδιο.

Αν λάβουμε υπόψη ότι ο ηγέτης τότε της ΕΣΣΔ, Γιούρι Αντρόποφ, θα είχε στη διάθεσή του μόνο 15 λεπτά προκειμένου να πάρει την απόφαση, μπορεί κανείς να ισχυριστεί με σιγουριά ότι θα πίστευε τον Πετρόφ και θα πατούσε το κουμπί για το ανταποδοτικό πυρηνικό πλήγμα. Αλλά ο Πετρόφ δεν θέλησε να πάρει την ευθύνη για τον χαμό δισεκατομμυρίων ανθρωπίνων ζωών, και αγνοώντας την οδηγία, δεν πάτησε το κουμπί, παρά το γεγονός ότι και οι 30 έλεγχοι έδιναν επιβεβαίωση. Ωστόσο, καθοδηγούμενος από την κοινή λογική (5 πύραυλοι είναι πολύ λίγοι για πρώτο πλήγμα σε περίπτωση πολέμου), ο εφημερεύων «δεν πίστεψε» τον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Kαι έτσι, έσωσε τον κόσμο.
Αντρέι Κισλιακόφ, ειδικά για τη Russia Beyond the Headlines 
.rbth.gr
19/11/12