Η αλήθεια και οι μύθοι

Του Ηλια Μαγκλινη

Το αριστουργηματικό μυθιστόρημα «Το Εμβατήριο Ραντέτσκι» του Γιόζεφ Ροτ ξεκινάει με ένα πολεμικό επεισόδιο: στη μάχη του Σολφερίνο (1859) ένας ταπεινής καταγωγής ανθυπολοχαγός σώζει τον Κάιζερ με κίνδυνο της ζωής του. Τραυματίζεται, παρασημοφορείται, προάγεται επ’ ανδραγαθία, παίρνει και τίτλο ευγενείας.

Οταν μετά από χρόνια ο λοχαγός (πλέον) Γιόζεφ Τρότα φον Σιλπόγιε παίρνει το αναγνωστικό του μικρού του γιου για να διαβάσει την ιστορία της ανδραγαθίας του μένει άναυδος: εκεί αναφέρεται ότι ο Κάιζερ αντιμετώπιζε μόνος του πολλούς εχθρούς (ψέμα: βρισκόταν στα μετόπισθεν και παρατηρούσε τον εχθρό με το κιάλι) και ότι έσπευσε με το άλογό του ο φον Τρότα, ο οποίος με το ξίφος του κατέσφαξε τους Ιταλούς στρατιώτες (ψέμα: ο Τρότα απλώς αντιλήφθηκε ότι κάποιος ελεύθερος σκοπευτής θα έβαζε στο σημάδι τον Κάιζερ, έπεσε πάνω του και δέχθηκε τη σφαίρα που προοριζόταν για τον αυτοκράτορα. Γενναία πράξη, το δίχως άλλο, αλλά ούτε άλογα ούτε εχθροί ούτε μάχη σώμα με σώμα). Ο φον Τρότα γίνεται έξαλλος. Υποβάλλει προς τις αρμόδιες υπηρεσίες διαμαρτυρίες και αιτήσεις να απαλειφθεί το ψευδές ανάγνωσμα.

Απαντες απορρίπτουν ως υπερβολικό το αίτημά του. Ο φον Τρότα επιμένει: ζητεί και κερδίζει ακρόαση από τον ίδιο τον Κάιζερ που διέσωσε, τον Φραγκίσκο Ιωσήφ. «Κοιτάξτε, αγαπητέ Τρότα», λέει ο Κάιζερ. «Η όλη υπόθεση είναι αρκετά δυσάρεστη. Ομως, όπως και να το κάνουμε, η ιστορία αυτή κάθε άλλο παρά μειώνει κάποιον από τους δυο μας! Αφήστε τη λοιπόν να πάει στην ευχή του Θεού!». Την επομένη, ο Τρότα ζητάει να αποστρατευθεί. Διατηρεί ως το τέλος την αξιοπρέπειά του ως ανήρ και την ακεραιότητά του ως βετεράνος πολεμιστής.

Πλάι σε έναν Τρότα (γενναίο όχι μόνον στο πεδίο της μάχης αλλά και στο πεδίο της αλήθειας) υπάρχουν εκατό κάλπικοι ήρωες, αντιστασιακοί, αγωνιστές, θύματα κ.ο.κ. Οι μυθοποιημένες, εξιδανικευμένες, διαστρεβλωμένες εκδοχές της όποιας ιστορικής αφήγησης, με τις θυματοποιήσεις και τις δαιμονοποιήσεις, είναι μια πασίγνωστη υπόθεση. Το παραμύθι, το μελόδραμα είναι πάντοτε πιο βολικά και ελκυστικά από την πεζή αλήθεια. Ο στριφνός ήρωας του Ροτ όμως γίνεται μύθος ακριβώς επειδή αποζητάει με πάθος την αλήθεια.

kathimerini gr

18/8/12